AteÅŸli silahların dünya çapındaki dehÅŸet dengesini; diplomatik, siyasal ve ekonomik olarak kontrol altına alan Kapitalizm, SoÄŸuk SavaÅŸ\’a son verirken Rus Sovyet\’ini de dağıtmıştı.

Kapitalizm ve arkasındaki güç ABD yeni bir çağı başlatıyordu; Global Çağ.

DehÅŸeti ve elbette sükunu da tüm tarihi süreç içinde en yüksek mertebede kontrol etmesini öğrenmiÅŸ ve o iddiada olan kapitalist \”Akıl\” ya da ABD; ülkelere diplomasi, siyaset ve ekonomik üstünlüğünü sanki Maestro\’ nun bagetine hakimiyeti hünerine benzer bir ÅŸekilde kullandı.

Kimine dehşeti kimine sükunu vermek iddiasında oldu.

Ä°ran\’ ı açık düşman ilan etti.

İslami Ruhun, aklın ve kültürel kazanımlarının iğdiş edilerek Siyonist-Hristiyan birlikteliğine ilişiklendirilmesinin siyaseti yapıldı.

Ä°slam Ãœlkeleri içinde \”Bağımsızlık, Özgür Akıl ve Vicdanın temsilcisi\” Türkiye\’de bu karakterin bizzat kendine yani Atatürk\’e karşı yoketme siyaseti uygulanarak Türkiye\’yi iliÅŸiklendirilmiÅŸ Ä°slamın baÅŸrol oyuncularından biri yaptılar.

Asya Ülkelerini, barışta dost, potansiyel savaşta rakip kıldılar.

ABD ile Asya Ülkeleri arasında sanki görünmez bir anlaşma vardı.

ABD yüksek cari açık verirken diÄŸer taraftan baÅŸta Çin olmak üzere Asya Ãœlkeleri bol bol ABD tahvilleri satın alarak ABD\’ye borç veriyorlardı.

ABD Cari İşlemlerini ve Cari Açığını finanse ediyor, Asya Ülkeleri de paralarını sabit kurda ve az değerli tutuyordu.

ABD, düşük maliyetli ve düşük vergi oranlı finansmanla yatırımlarına yol veriyor, Asya Ülkeleri de ihracaata dayalı büyüme ve yoğun istihdam sağlıyordu.

Bu süreçte en büyük risk şuydu;

Çin; mesela Avrupa, Japonya tahvilleri alamıyordu. Çünkü bu taktirde ABD Dolarının değeri düşer ve faizler yükselirdi. O zaman Çin, sermaye kaybeder ve yükselen faiz oranları Amerikan Gayrimenkul Piyasasında krize ve giderek ekonomik durgunluğa ve oradan Global durgunluğa neden olurdu.
Kapitalist Patron, rakibe işte bu silahı kaptırmıştı.

Ve ABD, dışarıdan tehdite yönelik hiçbir tepki yokken, aşırı kullanmaktan zedeli ve bir noktada kontrolü başkalarıyla müştereklenmiş Gayrimenkul Piyasasından yürüyerek Mali Finans Piyasasında kriz bombasını patlatıverdi.

ABD\’de baÅŸlayan Mali Kriz, dalga dalga dünyaya yayılırken, Uluslararası Sistemin kurucusu ve kollayıcısı ABD, \”mevcut sistemin dışında hiç bir yeni sistem kuramayan\” ve krizin etkisinden cayır cayır yanmaya baÅŸlayan diÄŸerlerine ÅŸunu söylüyor:

Para bulamazsam, kepenklerim iner.
Bankalara borcumu ödeyemem.
Kağıtlarımın değeri düşer, borsam çöker.
O taktirde siz de üretemezsiniz.

Ve diğerleri rezervlerini boşaltıyor, milyarlarca doları piyasalara akıtıyorlar.

Doların değerinin korunması için seferber oluyorlar.

ABD, diğerlerinin elinde bulunan kağıtlarının kendine silah olarak kullanılmasının önüne geçiyor.

ABD, kendine patentli Mali Kriziyle tüm dünya halklarını tehdit ediyor.

Mali Kriz yayıldıkça dünya daha da küçülüyor.

Amerika; kriz arkası ekonomik durgunluk, arkası \”ekonomik depresyon\” ile dünyaya namlusunu gösteriyor.

Mali Krizle petrol fiyatlarının düşmesi özellikle Ä°ran\’ın ekonomik yalıtımına neden olurken, Gürcistan Meselesinin tarafı olan Rusya\’ya da ekonomik ve siyasal bir ikaz verilmiÅŸ oluyor.

Eskinin egemeni Rusya, ekonomisinde ve siyasetinde sıkışıyor.

Amerika, kayıtsız şartsız dünyayı istiyor.

Bu aşamada Avrupa, Asya, İslam coğrafyası ve diğerleri öbeklerinin organizasyonları tepesinde olmanın savaşını yapıyor.

Gelişmiş ülkelerde alınan liberal tedbirlerle reel piyasalar korunurken şu iki husus dikkate şayandır.

Mali Krizle birlikte zor durumda kalan stratejik değerde işletmelerin yabancılara geçmemesi esas alınıyor.

Krizin faturasının çalışanlara, emeklilere, tasarruf sahiplerine çıkarılmaması için yoğun gayret gösteriliyor.

Bu iki husus için Kamu Fonları kuruluyor.

Ä°nsan Hakları konusunda \”içi onları dışı bizi yakar\” örneÄŸi titizlik gösteriliyor.

Türkiye\’de, Global Krize karşı uygulanacak kriz paketinin ayrıntıları ortaya çıkmaya baÅŸladı.

Kriz yönetimi, koordinasyonu, proje çalışmaları Kamu Kesimi ve Özel sektör temsilcilerinden oluÅŸan \”Küresel Kriz Komitesi\” tarafından saÄŸlanması planlanırken, çalışanlar, emekliler ve tasarruf sahipleri komitede yoklar.

Yani bu kesim, Sosyal Yapıyı Kuvvetlendirme adına alınacak tedbirlerde karar noktasına katılamıyorlar.

Türkiye\’ de insan sömürüsü devam ediyor.

İçi ve dışı da bizi yakıyor.

Küresel Krizi fırsata dönüştürme adına, Kapitalizmin buyruÄŸuyla Ä°stanbul\’un Finans Merkezi yapılması, Körfez kökenli kaynakların Türkiye\’ye getirilmesini teminen yatırım ve borçlanma mevzuatlarının çıkarılmasının acilen yolu açılıyor.

Ekonomik olarak Orta-DoÄŸu\’laÅŸtırılıyoruz.

Türkiye, Ä°slamı ılımlılaÅŸtırarak ve Atatürk\’ü yok ederek yaÅŸamaya mahkum ediliyor.

VatandaÅŸlarına yöneteninin verdiÄŸi ile yetinme kalırken, Türkiye\’ye \”Sadaka Devleti\” olmak sıfatını uygun görüyorlar.

Türkiye Yurtseverlerinin, Türkiye\’ nin çalışanlarının, emeklilerinin ve tasarruf sahibi bireylerinin güçlü muhalefeti, Parlamentoda bulunan Muhalefet Partileri tarafından desteklenirse, Türkiye; Ä°ran gibi bir ülkenin komÅŸusu olmayı ve yaÅŸanan Küresel Krizin debdebesi ortamını avantajına çevirebilirse bu çirkin savaÅŸta dışarıda kalabilir. Tıpkı Ä°smet Ä°nönü\’ nün II. Dünya Savaşı sürecindeki dirayeti gösterilebilinirse…

Siyonizm, 2. Savaşın \”Deccal\”e karşı olacağına inanıyor.

Ya sonra?

Şarkısı öyle diyor:

Bugünlerin yarınları var,
Gidiyorum ben, sen hoşça kal!
Ya sonra?
Senden sonra,
Ya sonra?
Ne yaparım senden sonra?
Heheyy, hey…

Dövizde ürkütücü tablo. Türkiye\’nin toplam döviz pozisyonunun Ekim 2008 itibariyle tarihinde ilk defa eksiye geçti. 2000 sonunda patlak veren döviz darboÄŸazında bile bu pozisyon 2001 sonunda 3.1 milyar dolarlık, 2002 sonunda ise 17.4 milyar dolarlık bir fazlaya gerçekleÅŸmiÅŸti. Ä°ÅŸte Türkiye\’nin döviz gerçeÄŸi:

Haluk BÃœRÃœMCEKÇİ\’nin müthiÅŸ yorumu:

Sadık okuyucularımız bilir, Türkiye\’de ÅŸirketlerin döviz açık pozisyon geliÅŸmelerine ilk dikkat çeken ve 2006 yılı sonlarından itibaren yazılarımızda yer veren bir yazarız. Çalıştığımız kurumda ekibimizle birlikte ulaÅŸtığımız son bulgulara önceki dönemlerde olduÄŸu gibi aÅŸağıda kısaca deÄŸineceÄŸiz. Verilere geçmeden önce, sonuçların bu yılın üçüncü çeyreÄŸine ait olduÄŸuna yani ikinci çeyrekteki durumu yansıtan resmi verilerin önünde gittiÄŸine ve döviz pozisyonları açısından daha geniÅŸ bir resmi aktardığına dikkat çekmek isteriz. Ayrıca, bu konudaki yaklaşımımızın, reel sektördeki açık pozisyonla birlikte, bireylerin döviz pozisyon fazlalarının birlikte deÄŸerlendirilmesi gerektiÄŸi yönünde olduÄŸunu belirtelim.

Ä°lk Defa Eksideyiz

Åžirketlerin döviz açık pozisyonlarının yarattığı risk konusunda 2007 sonunakadar daha iyimser tarafta yer almaktaydık. Son geliÅŸmelerden sonra artık biz de endiÅŸeliyiz. Niye mi? 2007 sonuna kadar ÅŸirketler kesimindeki açık pozisyon artışını, ÅŸirketler ve bireylerin toplam döviz pozisyonlarının fazlada olması sebebiyle fazla endiÅŸe verici bulmamaktaydık. Ancak son dönemde bu fazlanın önce açığa dönmesi sonra da toplam açıkta görülen kayda deÄŸer artış, ekim ayındaki kur sıçramasının, ekonomi üzerindeki etkisinin 2006 yılındakine göre çok daha keskin olacağını düşündürmektedir. Bunların üzerine, Merkez Bankası ve bankaların döviz pozisyonlarını da eklediÄŸimizde, Türkiye\’nin toplam döviz pozisyonunun Ekim 2008 itibariyle tarihinde ilk defa eksiye geçmesi, daha da endiÅŸe verici olmuÅŸtur. Bu da, ÅŸirketlerin açık pozisyonunun, artık ne bireylerin ne de kamunun döviz fazlası ile kapatılamadığını göstermektedir.

Bilanço Tahribatı Olacak

Türkiye\’nin toplam döviz pozisyonunun açık vermesi, ekonominin bundan sonra kurdaki geliÅŸmelerden daha fazla etkilenebileceÄŸini göstermektedir. Åžirketlerin döviz pozisyon açıklarına yol açan uzun vadeli kredilerin kısa vadedeki geri dönüşlerinin daha sınırlı boyutta olması ve Merkez Bankası\’nın bu doÄŸrultuda hesapladığı kısa vadeli açık pozisyonun 4.4 milyar dolarla sınırlı olması ise rahatlatıcı olmaktan uzaktır. Burada bahsettiÄŸimiz uzun vadeli görünüme yönelik riskler, Türkiye\’ye yönelik finansman imkanlarının daha da sıkılaÅŸmasını getirebilecektir. Ayrıca YTL\’deki deÄŸer kaybının getireceÄŸi bilanço tahribatı bu risklerin kısa vadede daha gözle görünür olmasına yol açabilir. Bu durumda da nakit akımları açısından ekonomide sıkıntının boyutunun kısa vadede çok yüksek olmaması, durumu fazla deÄŸiÅŸtirmeyecektir.

Açık 32.8 Milyar Dolar

Açık pozisyonlara ilişkin yukarıdaki değerlendirmeleri yapmamızı getiren bazı temel verileri aktararak yazımızı bitireceğiz. Şirketler kesiminin döviz açık pozisyonu, 2008 yılının ilk 9 ayında 24.6 milyar dolar daha artarak 91.1 milyar dolara ulaşmıştır. Daha ötesi, geçmişte şirketlerdeki açık pozisyonu önemli ölçüde dengeleyen yurtiçi yerleşikler, kurların hızla 1.74 YTL seviyelerine kadar yükseldiği Ağustos-Ekim döneminde, döviz pozisyonlarını 17 milyar dolar azaltarak 55.3 milyar dolara çekmişlerdir. Böylece, banka dışı yerleşik kesimin toplam döviz pozisyon açığı ekim sonu itibariyle 32.8 milyar dolarlık çok yüksek bir seviyeye gelmiştir. Bu yetmezmiş gibi, bir de Merkez Bankası ve bankalar ile birlikte bakıldığında, buradaki toplam pozisyonun da tarihte ilk kez negatif bölgeye geçtiği gözlenmektedir. 2000 sonunda patlak veren döviz darboğazında bile bu pozisyon 2001 sonunda 3.1 milyar dolarlık, 2002 sonunda ise 17.4 milyar dolarlık bir fazlaya işaret etmekteydi.

Ä°NANMASANIZ, bir yerden bulun bakın… 2009 bütçe tasarısına göre, dünyada ve Türkiye\’de kriz yok. Her ÅŸey güllük gülistanlık.

2009 yılı bütçe tahminleri; vergi gelirleri, giderler, büyüme, dolar kuru, özelleştirme, faiz giderleri ve cari transferler yönünden, krizin etkilerini taşımıyor.

DOLAR VE ÖZELLEŞTİRME

Örneğin; dolar daha şu anda 1.50 YTL civarında. Buna rağmen, 2009 yılında ortalama dolar kuru 1.41 YTL, bu yılın sonuna kadar da hedef 1.28 YTL olarak öngörülüyor.

Tüm ülkelerin para diye kıvrandığı ve ciddi bir krizin yaÅŸandığı bir dönemdeyiz. 2008 yılı özelleÅŸtirme hedefi olan 11 milyar dolar, 8 milyar dolarda kalacak. Buna raÄŸmen, 2009 yılında, özelleÅŸtirmenin hızlanacağı ve yüzde 51 artacağı varsayılıyor (Demek ki 2009\’da özelleÅŸtirmeye hücum olacak veya her ÅŸey yok pahasına satılacak!..)

FAÄ°Z GÄ°DERLERÄ°

2009 yılı faiz harcamalarına ilişkin hedefler de dikkat çekici.

2008 sonunda 54,5 milyar YTL olacağı tahmin edilen faiz giderlerinin, 2009 yılında yalnızca yüzde 5.5 artarak, 57.5 milyar YTL olacağı varsayılıyor. Oysa, 2008\’de artan faiz oranları üzerinden borçlanılan tutar, 2009\’da ödenecek. Faizlerin 2009\’da deÄŸil düşmesi, bu düzeylerde bile kalması zor gözüküyor. Nitekim, Hazine\’nin bono ve tahvil ihalelerinde de bu artış net olarak gözlemleniyor. 2009\’da, yıl içinde ödenecek ÅŸekilde yapılacak borçlanmaların da faiz oranları 2008\’den yüksek olacak (Demek ki 2009\’da faiz oranları birdenbire düşmüş olacak!..).

BÃœYÃœME

2009\’da öngörülen büyüme hedefi gerçekçi deÄŸil. Dünyanın hızla durgunluÄŸa girdiÄŸi ve bu durgunluÄŸun da giderek derinleÅŸtiÄŸi bir dönemde, yüzde 4 büyüme mümkün deÄŸil. Nitekim, Maliye Bakanı da bütçeyi sunuÅŸunda \”Ãœlkemiz krizden iki ÅŸekilde etkilenir. Birincisi, kredi imkanlarının daralmasıyla, borçlanma daha maliyetli hale gelebilir. Ä°kincisi ise büyüme hızımızın düşmesiyle birlikte iÅŸsizlik artabilir\” demiÅŸti. Ancak, bu düşüncenin bütçeye yansımadığını görüyoruz (Demek ki 2009\’da Maliye Bakanı\’nı bile yanıltacak bir büyüme olacak!..).

VERGÄ° GELÄ°RLERÄ°

2009 bütçesinde öngörülen 249 milyar YTL\’lik gelirlerin, 202 milyar YTL\’sinin yani yüzde 81\’inin vergi gelirlerinden oluÅŸması hedefleniyor. Buna göre, 2008\’de 175 milyar YTL olması beklenen vergi gelirlerinde, 2009\’da yüzde 16 artış olması öngörülüyor. 2009\’da ithalat gerileyecek ama en yüksek vergi artışı da yüzde 22.47 ile \”Ä°thalde Alınan KDV\”de bekleniyor.

ÖTV\’de yüzde 14, dahilde alınan KDV\’de ise yüzde 12 artış bekleniyor. Oysa KDV artışı, 2008\’in ilk dokuz ayında, yüzde 1.5!.. Yukarıda sayılan \”Dolaylı Vergiler\”, toplam vergi gelirlerinin yaklaşık yüzde 65\’ini oluÅŸturuyor.

2009 yılında, piyasalarda durgunluk yaÅŸanması, üretimde gerileme olması, iÅŸsizliÄŸin artması, ülkeye gelen 25 milyon turistte azalma olması, inÅŸaat sektöründe yaÅŸanan durgunluÄŸun devam etmesi, ihracatın ve ithalatın gerilemesi, harcamaların kısılması bekleniyor. Böyle bir ortamda, vergi gelirlerinde, dünyada ve Türkiye\’de sanki hiç kriz yokmuÅŸ gibi, gelir tahminleri yapılmış (Demek ki kriz Türkiye\’yi etkilemeyecek. Yukarıda belirtilen sektörlerde, canlanma olacak!..).

2009 bütçesinin diğer kalemlerine de baktığımızda, benzer yorumları yapabiliriz.

Dünyada ve Türkiye\’de sanki hiç kriz yokmuÅŸ gibi ya da Türkiye krizden hiç etkilenmeyecek veya teÄŸet geçecekmiÅŸ gibi hazırlanan 2009 bütçe tasarısının, acilen revize edilmesi, hedeflerin de gerçekçi olarak belirlenmesi gerekiyor. Yoksa IMF bütçe konusunda ümüğümüzü sıkar.

Bu arada ilginç bir tespitimiz var; bütçede, orta vadeli mali planda ve yıllık programlarda kullanılan rakamların hiçbiri diÄŸerini tutmuyor!.. Fıkra gibi…

1854 de ABD ye göç eden beyazlar için ABD başkanının Kızılderelilerden toprak telebinde kızıldereli reisi seattle nin verdiği cvp:iyi okuyalım, Irak ile ilgili bağlantı kurabilir miyiz.

Washington\’daki Büyük Reis bizim toprağımızı satın almak istediÄŸinizi bildirdi. Dostluk ve iyi niyet sözleri söyledi. O bizim dostluÄŸumuza layık olmadığı için bu sözleri söylemesi iyi. Biz yine de onun teklifini düşüneceÄŸiz, çünkü satmazsak beyaz adamın belki de silahla gelip toprağımızı alacağını biliyoruz.

Gökyüzü nasıl satın alınır ya da satılır, ya da toprağın ısısı? Bunun düşünemeyiz bile biz. Havanın tazeliğine, suyun pırıltısına biz sahip değiliz ki siz bizden onları satın alasınız. Kararımızı vereceğiz.

Beyaz kardeÅŸlerimiz mevsimlerin geri geleceÄŸine nasıl inanıyorlarsa Washington\’daki Büyük Reis de Reis Seattle\’ın dediklerine öylesine inanmalıdır. Benim sözlerim yıldızlar gibidir, hiç kaybolmayacaklardır. Yeryüzünün her yeri halkım için kutsaldır. Her bir parıldayan çam iÄŸnesi, her kumlu kıyı, karanlık ormanlardaki sis, aÄŸaçsız köşe, vızıldayan böcek halkımın düşüncesinde kutsaldır. AÄŸacın içinde yükselen özsu Kızılderililerin anılarını taşır içinde.

Beyazların ölüleri yıldızlar arasında dolaÅŸmaya gittiklerinde, doÄŸdukları toprakları unuturlar, bizim ölülerimiz ise bu harika toprağı hiç unutulmazlar. Çünkü o bizim anamızdır. Biz toprağın bir parçasıyız ve o da bizim bir parçamızdır. Kokulu çiçekler bizim kız kardeÅŸlerimizdir; geyikler, atlar, büyük kartal da erkek kardeÅŸlerimiz… Yüksek kayalıklar, yumuÅŸak çayırlar, midillinin ve insanın vücut ısısı hep aynı aileye aittir.

Washington\’daki Büyük Reis bize topraklarımızı almak için haber saldığında bizden çok ÅŸeyler istiyor demektir. Büyük Reis bize kendi kendimize rahatça yaÅŸayacak bir yer vereceÄŸini de söylüyor. O bizim babamız, biz de onun çocukları olacağız. Ama bu hiç olabilir mi? Tanrı sizin halkınızı seviyor, Kızılderili çocuklarını ise terk etti. Beyaz adamlara iÅŸlerinde yardımcı olsunlar diye makineler yolladı, onlara büyük köyler yaptı… Yakında beklenmedik bir yaÄŸmurdan sonra gelen seller gibi kaplayacaksınız toprağın üstünü.

Benim halkım giden bir sel gibi, ama dönüşü olmayan… Hayır, biz ayrı ırklardanız. Çocuklarımız bile birlikte oynamıyor, yaÅŸlılarımız da aynı öyküleri anlatmıyor birbirlerine. Tanrı size iyi davranıyor, bizler ise yetimiz. Toprağımızı satma teklifinizi düşüneceÄŸiz, ama bu kolay olmayacak, çünkü bu toprak bizim için kutsaldır. Biz bu ormanları seviyoruz. Bilmiyorum, yaÅŸamımız sizinkinden o denli farklı ki…

Derelerimizde ve nehirlerimizde akan su yalnızca su değil, atalarımızın kanıdır. Size toprağı satarsak bilesiniz ki o kutsaldır. Çocuklarınıza onun kutsal olduğunu öğretin. Denizin berrak suyundaki her kımıltı benim halkımın yaşamından olaylar, anılar anlatmalıdır size. Suyun şırıltısı dedelerimin sesidir. Nehirler kardeşlerimizdir; susuzluğumuzu giderir, kanolarımızı taşır, çocuklarımızı birbirine yaklaştırırlar.

Nehirler kardeÅŸlerimizdir.

EÄŸer kardeÅŸlerimizi satarsak ÅŸunu hep anımsayın ve çocuklarınıza da öğretin: Nehirler bizim –ve sizin de– kardeÅŸimizdir, onlara diÄŸer kardeÅŸlerinize olduÄŸu gibi davranmalısınız. DaÄŸlarda sabah güneÅŸi sisi nasıl kovarsa, Kızılderili de beyaz adamın kovalamasından hep öyle geri çekildi. Ama babalarımızın külleri kutsaldır, onların mezarları bu kutsanmış topraktır. Beyaz adamın bunu anlamayacağını biliyoruz. Onun için bir toprak parçasının diÄŸerinden farkı yoktur. Çünkü o bir yabancıdır, gece gelir ve istediÄŸi toprağı alır. Toprak onun kardeÅŸi deÄŸil, düşmanıdır. Onu fethettiÄŸi anda daha ötelere gider, babalarının mezarlarını geride bırakır ve onları bir daha düşünmez bile. Toprağı, çocuklarından çalar ve bunu da dert etmez kendisine. Babalarının mezarları ve onların çocuklarının doÄŸum hakları unutulur. Anası olan topraÄŸa ve onun kardeÅŸi göğe, koyun ya da pırıltılı incilermişçesine satılacak eÅŸya muamelesi yapar. Beyazların açlığı toprağı tüketecek, geride hiçbir ÅŸey bırakmayacak, tıpkı bir çöl gibi.

Bilemiyorum, yaÅŸamımız sizinkinden çok farklı. Sizin kentlerinizin görünümü Kızılderililerin gözünü acıtıyor. Belki de biz vahÅŸiyiz ve ondan anlamıyoruz. Beyazların kentlerinde sessizlik yok. Baharda hışırdayan yaprakları ve böceklerin vızıltısını duyacak hiçbir yer yok oralarda. Belki de bu, ben vahÅŸi olduÄŸum ve anlamadığım için böyle. Oralardaki gürültü sanki kulaklarınıza hakaret ediyor. Meleyen keçi kuÅŸlarının sesini ya da geceleyin göl kenarında bağıran kurbaÄŸaları duyamadıktan sonra yaÅŸamda ne var ki? Ben bir Kızılderili\’yim ve bunu anlamıyorum. Kızılderili bir gölün üstünde rüzgarın ÅŸarkı söylemesini sever, öğle yaÄŸmurları ile yıkanan rüzgarın kokusunu da, hele o çamların, o sert çamların sert kokusunu… Hava, Kızılderili için çok deÄŸerlidir; çünkü her ÅŸey solumaktadır, hayvan, aÄŸaç, insan, her ÅŸey. Beyaz adam soluduÄŸu havanın farkında deÄŸil sanki, günlerdir etrafında oluÅŸan pis kokuyu algılamayan bir ceset gibi… Ama biz size toprağımızı satarsak unutmayın ki, hava bizim için çok deÄŸerlidir. Hava ruhunu yaÅŸayanlarla paylaşır. Rüzgar babalarımıza ilk soluklarını verdi, onların son soluklarını aldı ve çocuklarımıza da yaÅŸamın ruhunu verecektir. Size toprağımızı sattığımızda rüzgarın, çayır çiçeklerinin hoÅŸ kokusunu taşıyan çok özel ve kutsal deÄŸerini bilmelisiniz.

Hayvanlar olmasaydı

Toprağımızı satma teklifini düşüneceğiz. Kabul etmeye karar verirsek de tek koşulumuz var: Beyaz adam toprağın hayvanlarına kendi kardeşi gibi davranacaktır. Ben bir vahşiyim ve başka türlüsünü de anlamam. Beyaz adamın geçen bir trenden ateş edip öldürdüğü ve sonra da bıraktığı binlerce kokuşmuş sığır cesedi gördüm. Ben bir vahşiyim ve anlamıyorum. Nasıl olur da o duman çıkaran demir at, bizim ancak yaşayabilmek için öldürdüğümüz sığırlardan daha önemli oluyor? Hayvanlar olmazsa insan nedir ki? Tüm hayvanlar yok olsaydı insan, ruhunun büyük yalnızlığı içinde ölür giderdi. Hayvanlara ne olursa hemen sonra insanlara da aynısı olur. Her şey birbirine bağlıdır.

Toprağa ne olursa toprağın çocuklarına da aynısı olur. Ayaklarınızın altındaki toprağın atalarınızın külleri olduğunu çocuklarınıza öğretmelisiniz. Toprağı korumaları için onlara toprağın, atalarımızın ruhları ile dolu olduğunu anlatın. Çocuklarımıza öğrettiklerimizi çocuklarınıza öğretin. Toprak anamızdır. Toprağa ne olursa, toprağın çocuklarına da aynısı olur. İnsan toprağa tükürürse kendi suratına tükürmüş olur. Çünkü biliyoruz ki, toprak insana değil, insan toprağa aittir, bunu iyi biliyoruz. Kan nasıl bir aileyi birleştirse, her şey de öyle birbirine bağlıdır. Toprağa ne olursa toprağın çocuklarına da aynısı olur. Yaşamın dokusunu insan yaratmadı, o, dokunun içinde yalnızca bir iplikçiktir. Siz o dokuya ne yaparsanız aynısını kendinize yapmış sayılırsınız. Hayır, gece ve gündüz birlikte yaşayamazlar, ölüler o güzelim ırmaklarda, uzaklarda yaşarlar, ilk baharın sessiz adımlarıyla geri dönerler ve gölü okşayan rüzgar onların ruhlarıdır.

Toprağımızı satma teklifinizi düşüneceğiz. Ama halkım soruyor: Beyaz adam ne istiyor? İnsan gökyüzünü ya da toprağın sıcaklığını satın alabilir mi? Ya da antilopun hızını? Biz bunları size nasıl satabiliriz ve sizler bunları nasıl satın alabilirsiniz? Kızılderili bir kağıt parçasını imzalayıp beyaz adama verdi diye toprağa istediğinizi yapabilir misiniz? Havanın tazeliği ve suyun pırıltısı bize ait olmadığına göre bunları bizden nasıl satın alabilirsiniz?

Teklifinizi düşüneceğiz. Toprağı satmazsak, beyaz adamın silahla gelip, onu zorla alacağını biliyoruz. Ama biz vahşiyiz. Şimdilik güçlü olan beyaz adam; tanrı olduğuna inanıyor, toprağın onun olduğunu sanıyor. Bir insan nasıl olur da anasının sahibi olur?

Toprağımızı satma teklifinizi düşüneceğiz. Gece ve gündüz birlikte yaşayamazlar. Rezervasyon alanına gitme teklifinizi düşüneceğiz. Bir kenarda barış içinde yaşayacağız. Geri kalan günlerimizi nerede geçireceğimiz önemsiz. Çocuklarımız babalarının korkaklaştığını ve yenildiğini gördüler. Çocuklarımız utandırıldı. Yenilgilerden sonra günlerini boşa geçiriyorlar, vücutlarını tatlı yemekler ve kuvvetli içkilerle zehirliyorlar.

Geri kalan günlerimizi nerede geçireceÄŸimiz önemli deÄŸil, zaten çok günümüz de kalmadı. Birkaç saat, birkaç kış… Bir zamanlar bu topraklarda yaÅŸamış olan büyük kabileden hiçbir çocuk doÄŸmayacak. Bir zamanlar sizin gibi kuvvetli ve umut dolu olup da ormanda küçük gruplar halinde dolaÅŸan o insanlardan, halkının mezarlarında aÄŸlamak için kimse kalmayacak.

İnsanlar denizin dalgaları gibidir.

Ama neden kabilemin çöküşü için üzüleyim? Kabile, insanlardan oluşur, başka bir şeyden değil. İnsanlar denizin dalgaları gibi gelir ve giderler. Tanrıları kendileri ile birlikte dolaşan ve arkadaşça konuşan beyaz adam bile bu ortak hükme karşı çıkamaz. Belki de biz gerçekten kardeşizdir. Göreceğiz. Bildiğimiz bir şey var, beyaz adam da anlayacak onu bir gün: Bizim tanrımızla sizinki aynı. Bizim toprağımıza sahip çıkmayı düşündüğünüz gibi ona da sahip olduğunuzu düşünüyorsunuz belki, ama bunu yapamazsınız. O, beyazların olduğu kadar Kızılderililerin de; tüm insanların tanrısıdır. Bu toprak onun için değerlidir, toprağı yaralamak, onun yarattıklarına kötü davranmak demektir.

Beyazlar da bir gün yok olacaklar, belki diÄŸer kabilelerden de önce. Daha iyi bir yatak bulmak için uzaklara gidin. Bir gece kendi çöpünüzde boÄŸulacaksınız. Sizi buralara getirip bu toprakların ve Kızılderililerin fatihi yapan tanrının kuvvetine güvenip, bizim batışımıza çok sevineceksiniz. Bu hüküm bizim için bir sırdır. Bütün sığırlar öldürülüp, bütün yaban atları ehlileÅŸtirildiÄŸinde, ormanın gizli köşeleri insanların kokusu ile ağırlaÅŸtığında, bereketli tepeler tel çitlerle sarılıp utandırıldığında nerede olacak o kuÅŸlar? Kartal nerede? Yok… O zaman ava ve hızlı midilliye \”YaÅŸa, çok yaÅŸa!\” demenin anlamı ne ki?

Yaşamın sonu ve kurtuluşun başlangıcı. Tanrı özel bir nedenle sizi hayvanların, ormanların ve Kızılderililerin fatihi yaptı, ama bu neden bizim için bir sır. Eğer beyaz adamın düşlerinden haberimiz olsa idi, belki de bu sırrı anlayabilirdik. Uzun kış akşamlarında çocuklarına anlattıklarını bilseydik anlardık belki de. Ama biz vahşiyiz, beyaz adamın rüyaları bize ödünç verilemez ki. O rüyalar bize ödünç verilemeyeceğine göre, biz de kendi yolumuza gideceğiz. Çünkü biz her şeyden çok, bir insanın kendi istediği gibi yaşama hakkına saygılıyız. Onun yaşamı kendi kardeşinden çok farklı olsa bile. Bizi bağlayan çok fazla şey yok.

Teklifinizi düşüneceğiz. Kabul edersek bu yalnızca söz verdiğiniz rezervasyonu sağlama almak için olacak. Orada belki de kısa günlerimizi istediğimiz gibi geçirebiliriz.

Son Kızılderili bu topraklardan gittiğinde ve anısı yalnızca ovanın üstündeki bulutun gölgesi olarak kaldığında yine de atalarımızın ruhları bu kıyılarda ve ormanlarda canlı olarak kalacaktır. Çünkü onlar yeni doğan bebeğin, anasının kalp atışlarını sevdiği gibi sevmişlerdi bu toprağı.

Toprağımızı size satarsak onu sevdiÄŸimiz gibi sevin sizde onu. Ona özendiÄŸimiz gibi özenin. Ve tüm gücünüzle, ruhunuzla, yüreÄŸinizle onu çocuklarınız için koruyun ve tanrının bizi, hepimizi sevdiÄŸi gibi sevin onu. Çünkü bir ÅŸeyi biliyoruz: Bizim tanrımız sizinkinin aynısıdır. Bu ortak hükme beyaz adam bile karşı çıkamaz. Kim bilir, belki yine kardeÅŸizdir sizinle. GöreceÄŸiz…

Maalesef o gün bu gündür oynanan oyun hep aynı..

Bin türlü hiyleyle oyunla ülkeleri işgal etme milletleri kendilerine köle etmenin çabası içindeler..

50-100 yıllık perspektifler içinde senaryoyu yazıyor ve sahneye koyuyorlar..

Tıpkı şimdiki gibi..

Adeta dalga geçer gibi de davranarak..

Ülkeler ne yaparsa ne tedbir alırlarsa alsın, nasıl debelenirse debelensin.

Senaryoda yazılı akıbet değişmeyecek..

Oyunun sonunda kime hangi rolü verip oynatacaklarını göreceğiz.

Sabah S&P nun ülkemizin notunu düşürmesinin trajikomik hikayesini yazacağım demiştim.

Gerçi anlatılan hikayeye ben de inanmıyorum, ama siz de bir bakın..

Ä°yi gelir…

Yerseniz…

S&P Türkiye\’yi neden öptü?

Eyüp Can / REFERANS / 18.11.2008

Birazdan anlatacağım skandal ne uydurma ne de hayal ürünü.

Bundan 6 ay kadar önce dünyanın önde gelen kredi derecelendirme kuruluÅŸu Moody\’s de inanılmaz bir skandal yaÅŸandı.

Fakat kısa bir süre önce yaşanan skandalın detaylarını anlatmadan önce ben sizi geçen hafta sonuna götürmek istiyorum.

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluÅŸu Standard&Poor\’s (S&P) geçen hafta sonu, Türkiye\’nin kredi notu görünümünü duraÄŸandan negatife çevirdi.

BaÅŸta baÅŸbakan Tayyip ErdoÄŸan olmak üzere birçok siyasetçi S&P\’ye haklı olarak ateÅŸ püskürdü. Tam ErdoÄŸan G-20 zirvesi için Amerika\’ya gitmiÅŸken S&P\’nin böyle bir açıklama yapması \”manidar\” hatta \”maksatlı\” bulundu.

En çok da S&P\’nin Ä°zlanda gibi batık bir ülkeye bile Türkiye\’nin üzerinde bir not vermiÅŸ olması ve Lehman Brothers\’ı iflasın eÅŸiÄŸinde en yüksek notla taltif etmiÅŸ olması birçok piyasa oyuncusunun kanına dokundu.

Peki S&P Ukrayna ve Ä°zlanda\’ya dokunmazken durduk yerde Türkiye ile ilgili neden böyle bir açıklama yaptı?

Ä°ÅŸte S&P \’nin gerekçesi; \”Görünümdeki aÅŸağı yönlü revizyon, kısa dönemde artan global sorunlar, cari açık ve gergin siyasi ortam nedeniyle yapıldı.\”

Global sorunlara hiç kimsenin itirazı olamaz.

Fakat bu sorunların iflasa sürüklediÄŸi Ä°zlanda gibi ülkelere \”güvenli\” diyerek ses çıkarmayan S&P, sıra Türkiye\’ye gelince mi görünümde aÅŸağı yönlü revizyona ihtiyaç duyuyor?

Ya da Macaristan\’ın cari açığı artık çevrilemez olduÄŸu halde hala neden Türkiye Macaristan\’ın gerisinde yer alıyor?

Hele ÅŸu \”gergin siyasi ortam\”a ne demeli?

Parti kapatma davası sürerken S&P sonucu bekleme zahmetine bile katlanmadan Türkiye\’nin notunu zaten düşürdü, hem de milli gelir artışı ve cari açığın gayri safi milli hâsılaya oranı düşerken.

Şu anda gündelik iç siyasi tartışmalar ve yaklaşan yerel seçimler dışında ülkede gergin siyasi ortam var da biz mi farkında değiliz?

Amacım ne popülizm ne de uluslararası kredi derecelendirme kuruluÅŸlarına haksızlık yapmak. Fakat dünyada yaÅŸanan global krizi ön göremeyen, en riskli ürünlere, ülkelere ve kurumlara bol keseden not dağıtan kredi derecelendirme kuruluÅŸlarının özellikle de S&P, Moody\’s ve Fitch gibi en ünlülerinin bu süreçte en baÅŸta kendi kredibilitelerini sorgulamaları gerekiyor.

Bakın mesela Fitch\’in en son rating listesinden size Türkiye ile birlikte 5 ülkenin daha notlarını sunuyorum. Elinizi vicdanınıza koyun ve Rusya ve Macaristan\’ı Türkiye\’nin \”5 notch\” yani çentik üzerinde gösteren tabloyu ekonomik rasyonalite ile izah edin.

Tamam Brezilya\’yı anladım bazı açılardan Türkiye\’nin 3 çentik üzerinde olabilir, iyi ama literatüre \”batık ve satılık ülke\” olarak geçen Ä°zlanda?

Türkiye\’nin 4 çentik üzerinde olan Kazakistan için söyleyecek laf bulamıyorum.

Türkiye BB-

Rusya BBB + (5 notch yukarıda)

Kazakistan BBB (4 notch yukarıda)

Macaristan BBB + (5 notch yukarıda)

İzlanda BBB- (3 notch yukarıda)

Brezilya BBB – (3 notch yukarıda)

Durun bitmedi daha kötüsü var. Türkiye\’nin içinde bulunduÄŸu gruptaki diÄŸer ülkeleri de sayayım da, kredi derecelendirme kuruluÅŸlarının objektif ölçütlerini daha iyi anlayın: Gabon, Nijerya, Sırbistan, Uruguay, Venezüella, Vietnam…

Biliyorum insanın isyan edesi geliyor.

Fakat ne olur isyan etmeden önce ÅŸu sözünü ettiÄŸim Moody\’s skandalını bir dinleyin.

Belki o zaman uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarına bakış açınız kökten değişir.

Ä°nanamayacaksınız ama bundan 6 ay kadar önce global ekonomik krize sebep olan subprime mortgage kredilerine baÄŸlı yapılandırılmış yatırım araçlarına bol keseden not dağıtmakla suçlanan kredi derecelendirme kuruluÅŸu Moody\’s\’den böcek çıktı!

Evet, evet yanlış duymadınız krizde deÄŸer kaybetmesine raÄŸmen CDO ve SIV olarak tanımlanan yatırım araçlarının notlarını indirmediÄŸi ve yatırımcıları yanlış yönlendirdiÄŸi gerekçesi ile eleÅŸtiri bombardımanına tutulan kredi derecelendirme kurumu Moody\’s, bilgisayar sistemlerine bir virüsün (böcek) girdiÄŸini ilan etti.

MeÄŸer notu aslında düşük olan yatırım araçlarının \”AAA\” gibi en üst yatırım yapılabilir seviyede notlandırılmasına Moody\’s\’in kredibilitesi hayli yüksek analistleri deÄŸil, sisteme giren bir virüs, hain bir böcek yol açmış. Ä°nanın ÅŸaka yapmıyorum.

Financial Times, yatırımcıları 100 milyar dolar zarara uğratan virüsle ilgili haberi tam bir kara mizah örneği olarak yayınladı. Şirketin iç yazışmalarını ele geçiren Financial Times üst düzey yöneticilerin olaydan haberdar olduğunu ispatladı.

Konuyla ilgili o günlerde biz de Referans\’ta bir haber yaptık. Moody\’s Kurumsal Ä°liÅŸkiler Direktörü Anthony Mirenda\’nın açıklaması aynen şöyleydi: \”Moody\’s çeÅŸitli sebeplerden ötürü zaman zaman analitik modellemelerini ve notlandırma metodolojilerini deÄŸiÅŸtiriyor. Hataları gizlemek gibi bir politikamız yok. Durumu gözden geçiriyoruz.\”

Aradan 6 ay geçti. Maalesef Moody\’s, S&P ve Fitch hala kendi durum deÄŸerlendirmelerini yapmak yerine ülke ve kurumlara not vermeye devam ediyor.

Åžimdi anladınız mı S&P Türkiye\’yi durduk yere neden öptü?

KRİZDE HANGİ TÜRK ŞİRKETLERİ BATAR?

Dolar fiyatı sakinleşti, televizyonların tantanası duruldu; sıra bize geldi.

Çevremdeki herkes soruyor:

\”Dolar ne olur?\”

\”Küresel kriz henüz tam olarak Türkiye\’ye gelmedi deÄŸil mi?\”

\”Batacak firmalar, bankalar olur mu?\”

Kanuni yasaklardan dolayı; ÅŸu banka batabilir, ÅŸu firma kredi darboÄŸazına girebilir, ÅŸunun döviz riski çok yüksek diyebilme imkanımız sınırlı. Ama dilimiz döndüğünce genel duruma örnekler vermekten kaçınmayacağız. Çünkü bu ÅŸirketlerin tamamı halka açık ve Ä°stanbul Borsası\’nda iÅŸlem görüyor.

Kim batar, kim çıkar?

Örneğin medya sektöründe, gazete, TV kanalı satmak zorunda kalacak grup var mı? Bu soruya rivayet ya da dedikodular üzerinden değil bilançolarla yanıt aramak gerekir. Her şirket satılmak için kurulur. Ama mesele şirketlerin fiyat bulabilmesindedir.

Büyük bir medya grubu var; çıplak gözle bakıldığında durum pek de iç açıcı görünmüyor. (Dileyen detayları 30 Haziran 2008 bilançolarında bulabilir.) Grubun bazı finansal verileri şöyle:

Net D̦viz Pozisyonu (Milyon YTL): Р1.239

Net Nakit (Milyon YTL): (- ) 962

Net Nakit / Aktif Toplamı: (- ) %21

Özsermaye / Aktif Toplamı: %30

Verilerin Türkçesi şöyle:

– Grubun döviz varlıkları ile borçları (yükümlülükleri) arasındaki fark 1.2 milyar YTL tutarındadır. Yani dolar – euro fiyatı arttıkça bu grup zora girer.

– Söz konusu grubun 30 Haziran itibariyle 1 milyar YTL civarında \”net\” nakit açığı var. Bu rakam çok ciddi paradır. Ä°ktisadi ajanlar 2001 krizinde olduÄŸu gibi birbirine borç vermeyecek hale gelir ve ödemeler sistemi kilitlenirse, bu grup 10 para için yalvarır hale gelir. Bu nedenle yüzlerce çalışanı iÅŸten çıkarıyorlar.

– Gelir – gider arasındaki nakit fark, (eÄŸer alıcı bulunabilirse) varlıklar satılarak karşılanabilir. Ama söz konusu grup bugünkü defter deÄŸerleriyle bile kötü resim veriyor. Varsayalım, grubun 100 liralık paraya dönüştürülebilir varlığı var. Net nakit / aktif toplamı oranına göre grup sıkıştığında nakit ihtiyacını varlıklarının yüzde 25\’ini satarak karşılayabilir. Ancak yapılacak her harcama cepten yemek ve sermayeyi küçültmek anlamına gelecektir. Durumu şöyle basitleyelim: Grup, evin kirasını ödemek için her ay evdeki eÅŸyaların bir bölümünü satmak zorunda kalacaktır.

– Grubun \”Özsermaye / aktif toplamı\” oranı da oldukça riskli seviyede. Dünya sermaye yokluÄŸuyla kırılırken, krizden korunmak için daha güçlü, yüzde 30 oranının çok üzerinde özsermayeye ihtiyaç bulunuyor.

Peki, bu şirkete benzer şirket sayısı fazla mı?

Türkiye\’nin anlı ÅŸanlı gruplarının bir bölümünün durumunu oldukça riskli görülüyor. Bir bölümünün durumu ise fena deÄŸil. Hisseleri Ä°stanbul borsasında iÅŸlem gören ÅŸirketlerden bazılarını sektör bazında inceleyelim:

– Teknoloji, biliÅŸim, haberleÅŸme:

Sektördeki pek çok şirket iyi durumda. Örneğin en büyük şirketin özsermaye / aktif toplamı yüzde 70. Bu şirketin 2.7 milyar YTL nakit fazlası var. Döviz varlıkları da borçlarından 738 milyon YTL fazla. Aynı sektördeki bir başka şirketin özsermaye / aktif toplamı oranı yüzde 65, diğerinin yüzde 33, öbürünün yüzde 35.

Tabi bu oranlar tek başına her ÅŸeyi ifade etmiyor. Özsermayesi kuvvetli yüzde 35\’lik ÅŸirketin döviz açığı rekor seviyede. Ä°lk altı aylık bilançoya göre bu ÅŸirketin tam 2.1 milyar YTL\’lilik döviz açığı var. Yani dövizin artması hiç iÅŸine gelmiyor.

– Otomotiv:

Bir şirket hariç sektörün tamamının çok büyük nakit açıkları var. En yüksek nakit açığını taşıyan bir şirket var ki, verileri dikkatle izleneli. Bu şirketin net döviz açığı 343 milyon YTL, net aktif / aktif toplamı oranı ise eksi yüzde 17.

Şirketin öz sermayesi yüksek; ancak paraya dönüştürülebilir varlıklarının değeri giderek düşüyor. Özsermaye / aktif toplamı yukarıda sözünü ettiğimiz medya grubunun seviyesinde; yani yüzde 32 olarak görünüyor. Yakında, ücretsiz izne çıkarılan işçilerin haberlerini alabiliriz.

– Petrol ve Petro Kimya:

Ekonominin ağır topları olan petrolcülerin durumu ürpertici. Sektörün en büyüğünün 4.3 milyar YTL döviz açığı var. Ama bu rakam sizi telaşa düşürmesin. Sektörün özelliği gereği nakit hareketleri büyük miktarlı ve hızlı oluyor. Bu yüzden aynı şirketin 41 milyon YTL net nakit fazlası var. Diğer taraftan net nakit fazlasının aktif toplamına oranının sıfır (0) olması dikkat çekici.

Rakam silsilesinin ardından bazı okurların yorulmuş olabileceğini tahmin ediyorum, bu yüzden diğer sektörlere girmeyeceğim.

Borsa şirketlerini bütün olarak incelediğinizde çıkan sonuçlar kısaca şöyle:

– Dolar – euro fiyatı arttıkça, pek çok büyük ÅŸirket yöneticisinin kalp spazmının eÅŸiÄŸine geldiÄŸini tahmin etmek zor deÄŸil.

– Amerikan krizi kapitalizmin krizidir. Daha önce de yazdığımız üzere sistemin kuralları yeniden tasarlanacaktır. Mevcut finans mimarisine baktığımızda \”atlar tepiÅŸirken eÅŸeklerin aÅŸağıda ezileceÄŸi\” kaçınılmaz görünüyor. Türkiye de öyle ya da böyle bu krizden nasibini alacaktır. Özetle özel sermaye ÅŸirketlerini ve işçilerini iyi günler beklemiyor. Büyük ÅŸirketler arasında mutlaka el deÄŸiÅŸtirmeler olacak.

– \’Büyük başın büyük derdi olur\’ diye bir atasözü var. Åžirketler varlıklarını satmaya çalıştığında en önemli sorun alıcı tarafında çıkacaktır. 2001 krizinde de yaÅŸandığı üzere malların fiyatları ucuzlayacaktır. Ancak satışa çıkan malların fiyat bulacağı garanti deÄŸildir; yurt içinde alıcı bulmak zor olur. Yine yabancılara kapı aralanır.

– Medya sektöründe, Yeni Åžafak Yazarı Fehmi Koru\’nun (Taha Kıvanç) dostlarına dayanarak verdiÄŸi spekülatif haberlere benzer geliÅŸmeler yaÅŸanmaz. \”Hakim gruplar, medya varlıklarını satışa çıkarır, diÄŸerleri alır\” senaryosu tutmaz. Çünkü Türkiye\’de medya sermayesinin geneli zayıftır. Türkiye çalkalandığında herkes para saklamaya özen gösterecektir. Aksi davranışta bulunanların, yani bütünüyle kaynağı belirsiz parayla hareket edenlerin geleceÄŸi olacağını tahmin etmiyorum. Sonucu, yine yabancı alıcılar belirleyecektir.

– Ä°ÅŸ Bankası Genel Müdürü Ersin Özince bile borçlanmakta zorlanabileceklerini ifade ederken, sanayi ve ticaret ÅŸirketlerinin akıllı biçimde borç yöneteceÄŸine güvenmek zordur. Risk, on milyarlarca dolardır.

– Türk ÅŸirketlerinin krize karşı anlamlı tedbir geliÅŸtirebileceklerini düşünmek safdillik olur. Amerikan krizi, Amerikan Hükümetini de aÅŸan özellikte olduÄŸu için kriz yönetmekte tek tek ÅŸirketlerin baÅŸarılı olabileceÄŸini düşünmek mümkün deÄŸildir.

– Dolar, 2 YTL olur mu? Tanrı bilir. Ä°ktisatta kur teorisi yapmak delice bir iÅŸtir. Döviz piyasasının yerleÅŸik yapısı bize ÅŸunu söyler: Bugünden sonra dolar fiyatı sürekli olarak yukarıyı test eder. Tepeye gelindiÄŸinde fiyat aÅŸağıya kırılır. Ne var ki düşen fiyat bir öncekinin üzerinde kalır. Test edilen (sürekli olarak) yukarısı, yani daha yüksek fiyatlar olur.

– Türkiye ekonomisi dış politikaya bağımlıdır. DoÄŸalgaz örneÄŸini düşünün. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı ne diyor: \”Biz 1.5 trilyon dolarlık gaz piyasasında bir zerreyiz. Dolar ve petrol fiyatı arttıkça maliyetimiz artar, biz de zam yaparız.\”

Türk ekonomisinin hali aynen doğalgaz gibidir.

Anlatacaklarımız sır deÄŸil. Devletin denetimden geçmiÅŸ, \”halka açık\” iki bankanın bilançosunu deÅŸeceÄŸiz. Kanuni yasaklar gereÄŸi bankaların isimlerini veremiyorum ancak (A) ve (B) rumuzlarıyla ifade edeceÄŸimiz bankaların temel özellikleri şöyle:

Patronlara dikkat…

(A) Bankası, bir katılım bankası. Yani faizsiz bankacılık yapıyor. Bankanın patronu aynı zamanda çok büyük bir medya grubunun sahibi. Patron, BaÅŸbakan\’a çok yakın. Bankanın yasal denetçisi patronun eniÅŸtesi. EniÅŸte de bir baÅŸka büyük medya grubunun imtiyaz sahibi olarak görünüyor.

(B) Bankası, Türkiye\’nin en büyük mevduat bankalarından biri. Patron, Türkiye\’nin en varlıklı ailelerden biri. Bankanın büyük hissedarları arasında dünya devi yabancı bir ortak var.

Sermaye gücü onda bir değil…

(A) Bankasının öz kaynakları toplam 1.3 milyar YTL. Toplam varlıkları ise 7.6 milyar YTL.

(B) Bankasının öz kaynakları toplamı 11.3 milyar YTL. Toplam varlıkları, 82.5 milyar YTL.

Yani hem özkaynak hem de varlıkları itibariyle (B) bankası (A)\’nın 10 katından daha büyük.

Şimdi sürprize hazırlanın…

(A) Bankasının gayri nakdi yükümlülükleri (dövizli garantiler – teminatlar ile YTL cinsi teminat ve kefaletler) 18.5 milyar YTL. (*)

(B) Bankasının toplam gayri nakdi yükümlülükleri 6.7 milyar YTL.

Bu nasıl oluyor?

(A) Bankası, toplam varlıklarının 2.5 katı gayri nakdi kredi vermiş görünüyor.

Gayri nakdi krediler içindeki dövizli garantileri bile (Garantiler, banka aval ve kabulleri ve mali garanti yerine geçen teminatlar ve diğer akreditifler dahil gayri nakdi krediler) 10.1 milyar YTL seviyesinde.

Diğer bir deyişle dövizli gayri nakdi krediler, toplam varlıklardan yarım kat, öz kaynağından neredeyse 10 kat daha fazla.

(A) ve (B) bankaları arasındaki fark öylesine çarpıcı ki…

(A) Bankasının \”dövizli\” gayri nakdi kredileri, kendisinden 10 kat büyük bankanın \”toplam\” gayri nakdi kredisinden daha büyük.

Sonuç ne?

(A) Bankasının yabancı paralarla acayip iş yaptığı anlaşılıyor. Müthiş bir döviz açığı var.

Bankanın likidite riskine bakıyorum. Kaba tabirle, nakit akışı nasıl, bunu inceliyorum. Durum oldukça ilginç görünüyor. Mali tablo açıklamalarında şöyle deniyor:

\”Piyasa koÅŸulları gereÄŸi toplanan fonların ortalama vadesi kısa olmasına karşın, çok büyük bir bölümünün vadeleri sürekli olarak yenilenmektedir; dolayısı ile Banka için toplanan fonlar istikrarlı ve uzun vadeli bir kaynak oluÅŸturmaktadır. Kullanılmayan önemli likidite kaynakları bulunmamaktadır.\”

Fonların vadesi gerçekten çok kısa. Bankanın aylık 2 milyar YTL\’nin üzerinde likidite açığı var. Bankanın her ay 2 milyar YTL nakit üretmesi gerekiyor. Bu, çok büyük paradır. Hatırlayın; bankanın özkaynakları ne kadardı? 1.3 milyar YTL.

Yani…

Ben daha ne söyleyeyim.

Bankacılık Üst Kurulu (BDDK) Başkanı Tevfik Bilgin, derlediğimiz bilgileri yurttaşlık görevi çerçevesinde değerlendirebilir.

Hoş; BDDK uzmanları işlerinin ehlidir ve bizim tespitlerimize mutlaka onlar da ulaşmıştır.

Mesele, yasal uyarı ve gereklerinin yerine getirilmesidir.

Aksi halde bu işin sonu her taraf için (Hükümet, bürokrasi ve patronlar açısından) çok kötü noktalara varacaktır.

Küresel krizi durdurmak mümkün değildir.

Aslına bakarsanız, şahsi olarak bu yazıya imza atmak çok riskli; bunun farkındayım. Çünkü bankacılık yasasına göre bankaların itibarını ya da sistemi zedeleyecek herhangi bir bilgi yayılamaz.

Gelin görün ki, rakamlar beni dehşete düşürdü.

Rakamları, tabloları, bilgisine güvendiğim bankacı bir dostumla tekrar ve tekrar kontrol ettik; sonuç aynı. Bu nedenle bu yazının tartışmasız biçimde kamu yararı taşıdığını düşünüyorum.

Rakamlara sizde ulaÅŸabilirsiniz. Bankaların 9 aylık mali tabloları Ä°stanbul Borsası\’nın resmi sitesinde yayınlanıyor.

(*) Gayri nakdi kredi, bankanın müşterisine kefil olarak üçüncü kişilere verdiği bir kağıt parçasından ibarettir. Ancak bu kağıt çok kıymetlidir ve müşteri adına açılmış kredi gibi işlem görür. Gayri nakdi krediler, bilanço dışı yükümlülük kabul edilir. Normal mevduat – kredi kalemleri arasında değil, nazım hesaplarda izlenir. Bunun nedeni, kefaletlerin her an – yani taahhüt yerine getirilmeden de – nakde çevrilmesidir. Herkes bankaların bilanço risklerinden söz ediyor. Oysa bugün, bilanço dışı riskler daha büyük önem arz ediyor.

Unuttunuz, veya unutturuldu. Ä°srail ve Ä°ran savaÅŸacak. Sebepler:

Yahudiler binlerce yıl bugunkü İsrail toprakları sayılan yerde devlet olabilmek için bekledi. Hatta birgün o yerde buluşuruz diye selamlaşma geliştirdiler.

Şimdi bu devletin geleceği tehdit altında çünkü:

GeliÅŸim

• Günümüz atom bombaları HiroÅŸimaya atılan dan yaklaşık 100-1000 defa daha ÅŸiddetlidir.
• Olası bir atomik patlama Ä°srail de olur ise bölge enaz 100 sene ve daha fazla yeni yerleÅŸime kapanacak.
• Atana bende atarım yahudiler için sonucu deÄŸiÅŸtirmez. Gerçek olan Ä°sraili de 1 adet atom bombasının patlamamasıdır.
• Ä°srail yeni parlementer seçimi ile bu sürece son hazılırğını yaptı.
• Lehman ve diÄŸer paraların Ä°sraile gittiÄŸi haberleri geldi. Savaşın bütcesi tamamlandı.
• 27 AÄŸustos 2006 Pazar CumhurbaÅŸkanı Mahmud Ahmedinejad, Arak ağır su üretim tesisini açılışını yaptı. Ağır su rekatörünün yan ürünlerinden biri, nükleer silahların yapımında da kullanılan plutonyumdur
• Ä°ran ana reaktör inÅŸaasını bitirmek üzere. Ekim 2008 di ama biraz sarktı
• Rusya yakıt vermeyebilir diyerek Ä°ran uranyum santrüfüj sayısını deli gibi arttırdı.
• Fakat Rusya ilk yakıt sevkiyatını yaptı. http://www.tumgazeteler.com/?a=2434193
• Ä°ran 3 gün önce yeni uzun menzilli yeni füze testi yaptı. Siccil Füze (Shab 3, 2000 Km http://www.ntvmsnbc.com/news/465678.asp
• Ä°srail Yunanistan\’da uzun menzilli hava saldırısı tatbikatı yaptı. 1450 km. 21 Haziran 2008 http://www.hurriyet.com.tr/dunya/9236952.asp

Ek Bilgi

• Plutonyum 239, 100 Mwt bir reaktör 1 atom baÅŸlığı için gerekli plutonyumu 2 ayda üretir. http://www.fas.org/nuke/intro/nuke/plutonium.htm
• Yinede maximum plutonyum verimi her yıl 1 kere gerçekleÅŸen reaktör bakım, yakıt cubuk yerdeÄŸiÅŸimi sırasında elde edilir.
• SavaÅŸlar para ile deÄŸil kimde daha çok altın var onunla yapılır.
• Ä°ran olası savaÅŸ sonrası tarihten silinmemek için halkına altın aldırmıştır.
• Dünyada yaklaşık 5-9 arası nükler baÅŸlık kayıptır. En azından 1-2 tanesinin Ä°ran da olduÄŸunu düşünmekteyim. Ä°ran santrali iÅŸletince bu hazır olan 1-2 adet resmilik kazanacak.

Yakın Süreç

• 2008 sonu gibi veya 2009 ilkbaharı BuÅŸehr Reaktör Santrali çalışmaya baÅŸlar, Ä°ran duyuru yapar. (Santralin çalışmaya baÅŸlaması Ä°ran ve Rusya\’ya baÄŸlı)
• Uluslararası atom enerjisi kurumu çekincelerini sıralar.
• BirleÅŸmiÅŸ milletler acil toplantı çaÄŸrısı yapar.
• Dikkatli seyirciler Ä°srail\’in hiç ses cıkarmayacağına dikkat etsinler.
• Ä°ran\’ın duyurusunu takvimlere iÅŸaretleyin.

Hafif Senaryo, Olasığım % 95

• Takvim iÅŸaretlemesi sonrası 60 gün içinde BuÅŸehr Reaktör Santrali\’nde patlama olur. Ä°ran açıklama yapar, santralin güvenlik sebebi ile kapattığını bildirir. Halbuki gizlice Ä°srail santral i devreden çıkartmıştır. Ä°ran delil bulur veya bulmaz Ä°srail i suçlasada ileri gidemez.

Orta Senaryo, Olasılığım % 4

• Takvim iÅŸaretlemesi sonrası 60 gün içinde, BuÅŸehr Reaktör Santrali ne Ä°srail tarafından hava saldırısı yapılır. Hava koridoru Irak tan geçmektedir ama sorun çıkmaz.
• Ä°ran- Ä°srail – ABD konvensiyonel savaşı patlar. Hürmüz boÄŸazı Petrol geçiÅŸine kapanır. Petrol fiyatları, Altın tabiri caiz ise zıplar.

Berbat Senaryo, Olasılığım % 1

• SavaÅŸ anında Ä°ran yenilmek üzere olduÄŸunu hisseder ise düğmeye basar.
• Tüm müslüman devletleri ÅŸu veya bu ÅŸekilde etkileycek büyük kaos baÅŸlar.
• Dünya din savaşı içine girer.

Yan Bilgiler

60 günlük takvim anında uydudan (santral kapatılmadı ise) izlemeye alınabilir ve 340 gün boyunca santral yukarıda bahsettiğim süre içinde mutlak imha edilir.

Standard and Poors, Türkiye\’nin görünümünü duraÄŸandan negatife çevirerek, aba altından \’Önlem almazsan notunu da düşürebilirim\’ mesajı verdi

Küresel krizin doÄŸurduÄŸu çalkantılı ortam ülkelerin yükünü daha da ağırlaÅŸtırıyor. AB ekonomisindeki daralma haberleri, ABD\’nin dev ÅŸirketlerindeki iflas dedikoduları arttıkça piyasalardaki hareketler iyiden iyiye içinden çıkılmaz bir hal alıyor.

Buna bir de rating kuruluÅŸlarının not indirimine gidebileceÄŸi endiÅŸeleri eklenince ülkeler açısından rüzgar her zamankinden daha fazla kendini hissettiriyor. Önceki haftalarda kredi derecelendirme kuruluÅŸlarının geliÅŸmekte olan ülkelerle ilgili deÄŸerlendirmeleri ajanslara yansımıştı. Brezilya, Romanya, Güney Kore ve Macaristan gibi ülkelere iliÅŸkin olumsuz deÄŸerlendirmelere yer verilen ülke raporlarında Türkiye\’den bahsedilmemiÅŸ olması \’pozitif\’ olarak yorumlandı. Fakat dün Standart and Poors\’tan gelen açıklama bir anda tüyleri diken diken etti.

IMF Ä°LE ANLAÅž BASKISI

Türkiye\’nin görünümünü düşüren S&P, açıklamasında özetle \’Sorunların var. Bu sorunları çözmek için güven artırıcı önlemler alabilirsin ya da uluslararası resmi bir kaynaktan kredi saÄŸlayabilirsin. Åžimdilik görünümünü duraÄŸandan negatife indiriyorum. Bu saydıklarımı yapmazsan bu kez notunu düşereceÄŸim\’ açıklaması yaptı. S&P\’nin rating haritasına göre BB- ülke puanıyla Ukrayna ve Endonezya gibi ülkelerle aynı grupta bulunan Türkiye\’nin, notunun indirilmesi durumunda, ratingimiz B+\’ya gerileyecek.

PAKİSTAN İLE AYNI GRUBA DÜŞECEK

Böyle olması halinde ise Türkiye\’nin kredi notu; Endonezya, Pakistan ve Kenya ile aynı gruba gerileyecek. S&P\’nin görünümü duraÄŸandan negatife çevirmesinin nedenini siyasi olarak nitelendiren uzmanlar, \’Bu geliÅŸmenin ekonomik gerekçelerle ilgisi yok\’ dedi. Ekinvest Yatırım Stratejisti UÄŸur Ertürk, \’G-20 toplantısının tam öncesinde S&P\’nin Türkiye\’nin rating görünümünü düşürmesinin ekonomik gerekçelerle herhangi bir alakası yok. Bu durum Türkiye\’nin IMF ÅŸartlarını kabul etmesine yönelik siyasi bir hamle\’ açıklamasını yaptı.

NOTUMUZ BATIK Ä°ZLANDA\’DAN BÄ°LE AÅžAÄžIDA

Uzmanların açıklamalarında S&P\’nin bu hamlesinin siyasi içerik taşıdığı iddialarının yanında traji komik olduÄŸu da belirtilirken, \’Batık Ä°zlanda\’nın kredi notu Türkiye\’den 8 basamak yukarda. Oldukça sancılı bir süreçten geçen ve iflasın eÅŸiÄŸine gelen Macaristan\’ın notu ise 5 basamak üzerimizde. Bu ülkeler \’Yatırım yapılabilir ülkeler\’ olarak sıralandırılırken Türkiye; Pakistan, Endonezya, MoÄŸolistan, Filipinler, Kenya ve Srilanka ile aynı grupla \’Spekülatif ülkeler\’ arasında gösteriliyor\” bilgisine yer veriliyor.

S&P\’ye göre \’Yatırım Yapılabilir\’ ülkeler

ABD: Krizin merkezi. Onlarca bankası battı. Batışların devamından korkuluyor

Almanya: Son iki çeyrektir ekonomi küçülüyor. \’Resmi\’ olarak resesyonda!

Ä°ngiltere. Sistem çökmek üzere. Dev kurtarma paketine raÄŸmen düzelme belirtisi yok. Maliye Bakanı \’Büyük ÅŸoklar yaÅŸayacağız\’ dedi.

İzlanda: Ekonomik yapı çöktü. Ülke iflas etti. IMF bile henüz krediye onay vermedi.

Macaristan: IMF\’ye \’Acil para ver, batmak üzereyim\’ dedi.

S&P\’ye göre \’Spekülatif\’ ülkeler

Türkiye: DB ve IMF her fırsatta \”Ä°yi durumdasınız\” açıklaması yapıyor.

Arjantin: Özel emeklilik fonları battı. Hükümet kara kara düşünüyor.

Pakistan: O da Macaristan gibi IMF\’ye \”Acil Yardım\” talebinde bulundu.

DiÄŸer ülkeler: Nijerya, Gürcistan, Kamboçya, Srilanka, Uruguay, Kenya, Senegal, Gana, Mozambik, Paraguay, Benin, Burkina, Faso, Belize, Kamerun, Mali, Madagaskar, Lübnan, Bolivya, Ekvador…

Raporda hedefi de gösterdi

Kredi derecelendirme kuruluÅŸu Standard and Poor\’s, Türkiye\’nin görünümünü, duraÄŸandan, negatife çevirdi. S&P, Türkiye\’nin, döviz cinsinden BB(-) ve yerel para birimi cinsinden BB olan kredi notlarını ise teyit etti. S&P, görünümün negatife çevrilmesinde, Türkiye\’nin dış finansman ihtiyacı ve bu ihtiyacın teminindeki zorluÄŸun etkili olduÄŸu belirtildi. Kurum, hükümetin, dış finansman koÅŸullarını daha iyi duruma dönüştürmek amacıyla, önlemler alabileceÄŸi ya da uluslararası resmi bir kaynaktan kaynak saÄŸlayabileceÄŸini bildirdi.

Ratingçiler itibar kaybetti

Turkish Yatırım Finansal Strateji Müdürü Gökhan Uskuay, \”Özel sektörün 2009 kredi borcunun 31,2 milyar dolar olduÄŸu açıklandı. Yani sorun özel sektörün borçluluÄŸu. Türkiye\’de, kamunun IMF\’ye ihtiyacı yok. Özel sektörün ihtiyacı var\” dedi. Finansbank Ekonomisti Ä°nan Demir ise \”Rating kuruluÅŸlarının notları krizde itibarını kaybetti. S&P\’nin görünümü negatife çevirmesini çok önemsemiyorum ama görünümü negatife çevirmesindeki neden dikkate alınmalı\” diye konuÅŸtu.

2007 yazından beri Amerika, eÅŸik altı konut kredileri ile baÅŸlayan krizi yaÅŸamaktadır. Amerika kaynaklı kriz domino etkisi ile küresel olarak devam etmektedir. Birçok yerde bu krizi nelerin tetiklediÄŸi, hangi finansal türev araçlarının krizi derinleÅŸtirdiÄŸi yazılıp çizilmektedir. Tarihin en teknik ve geniÅŸ krizini yaÅŸadığımıza ve faturanın halen ne olduÄŸunu bilemediÄŸimize göre bu hikaye daha uzun süre yazılacak çizilecektir. Hatta bu süreçten çıktığımızda krizi 2006\’da gören ve tahminleri bir bir doÄŸru çıkan Roubini\’ye göre en az 24 ay daha vardır. Belki de bütün olanlar baÅŸtan yorumlanacak ve finans tarihi yeniden yazılacaktır.

Son günlerde küresel krizin Türkiye\’yi etkilemediÄŸini ve etkilemeyeceÄŸini duymuÅŸ veya okumuÅŸsunuzdur. Bunun ne derece gerçekçi olduÄŸunu düşünmek için aÅŸağıdaki basit soruların yanıtlarını durup düşünmek lazımdır.

1. İMKB yılbaşından beri ne kadar değer kaybetti?
2. Resesyona girmiÅŸ geliÅŸmiÅŸ ekonomiler Çin\’i bile düşünmeye iterken Türkiye\’nin bunu düşünmemekteki lüksü nedir?
3. Döviz kurlarındaki volatilitenin reel sektöre etkisi nedir?

Ä°lk olarak, Ä°MKB 100 endeksi 2008 yılına 55.538 puanla baÅŸlamıştır. Bu hafta itibariyle deÄŸer kaybı %50\’ye yakındır.

Ä°kinci olarak, krizi tetikleyen ve krizin dibinin bir türlü görülmesine izin vermeyen finansal araçlar Türk bankalarının üstün risk yönetimleri yüzünden deÄŸil bankacılığı sığ olması sebebiyle Türkiye\’de yoktur. Bu durumda dev aynasına bakıp bankacılık sektörünün ne kadar güçlü olduÄŸu ile böbürlenmek yerine, krizin Türkiye\’yi vurabileceÄŸi alanlar belirlenmeli ve bu alanlar üzerinden risk yönetimi yapılmalıdır.

Üçüncü olarak, Türkiye\’de özellikle yabancı çıkışlarının tetiklediÄŸi YTL\’nin deÄŸer kaybı yaÅŸanmaktadır. Bu cari açığı fazla olan Türkiye\’nin cezasıdır. Avrupa\’da bankaların aralarındaki para trafiÄŸinin durma noktasına geldiÄŸi ÅŸu günlerde, Türk Bankalarının sendikasyon kredilerini eskisi kadar uygun koÅŸullarda bulmalarını beklemek Pollyannacılık olur. Paranın artan maliyeti reel sektörü etkileyecektir. Uzun süredir cari açığı finanse eden özel sektör kredi bulmakta sıkıntı çekeceÄŸine göre, acilen finansman için yeni yollar düşünülmelidir.

Devam eden yönetimsel aymazlık, bilgisizlik ve beceriksizlik krizin faturasını her zaman ki gibi topluma çıkarmakdadır. Önlemleri almayarak, bu ÅŸekilde hamdolsuncu yaklaşımlar devam ettirildiÄŸi sürece de kaybeden her zaman reel ekonomi ve sonucunda ülke olacaktır. Esasen Türkiye\’mizin en temel sorunu her zamanki gibi karşımıza çıkan eÄŸitim ve kiÅŸsel bilgiye dayalı donanım eksikliÄŸi sorunudur. Yönetimlerin entellektüel düşünmekten yoksun ve bilimsel çalışmalara olan düşük ilgisi, sorunun ana kaynağının toplumsal eÄŸitim seviyemizin az olduÄŸunun diÄŸer bir ispatıdır.